Foto's: Pieter Pennings
Triodos wil afspreken bij een geheel uit natuurproducten opgetrokken bouwkeet. Bierman parkeert er een Tesla. Van het prijskaartje van 120.000 euro hadden veel arme kinderen onderwijs kunnen krijgen. We kunnen los met de ethische discussie over Triodos. Bierman gaat die niet uit de weg, integendeel, hij heeft er lol in.
Heerst er een GroenLinks-cultuur bij Triodos?
‘Mensen werken en bankieren bij Triodos omdat ze zich verantwoordelijk voelen voor hun invloed op de samenleving. Maar hun motivatie verschilt zeer. Een enorme passie voor de natuur, of cultureel of sociaal, of een religieus geïnspireerde rentmeestergedachte. Ook geloofsgemeenschappen brengen hier hun spaargeld.
‘Er werken veel moslims bij Triodos, veel gereformeerden – we zitten tegen de Bible Belt aan; maar ook mensen met humanistische of antroposofische idealen. Ze onderschrijven de overtuiging van vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en broederschap, de Europese Verlichtingsidealen.’
Hoe toetst u sollicitanten ethisch?
‘We gaan intensief in gesprek over: wie ben je? Wat streef je na in je werk? Ik krijg terug van sollicitanten dat een relatief klein deel van het gesprek wordt gevoerd over vakkennis en relatief veel over hun motivatie en wie ze zijn. Passen ze bij Triodos?
Of het goede bankiers zijn maakt minder uit?
‘Haha, dat is een boude conclusie. Een eerste gesprek met hr gaat veel over de motivatie en persoon, vervolgens gaat de leidinggevende dieper in op de vakkennis.’
De nieuwe chief risk officer, Carla van der Weerdt, werkte vijftien jaar bij ABN Amro. Dus zo groot is het verschil met de grootbanken niet?
‘We zien dat ook andere bankiers die, net als zij, zeer verbonden zijn met ons gedachtegoed voor Triodos komen werken.’
Hoe voorkomt u dat Triodos sektarisch wordt door steeds op hetzelfde brave, reine geweten te selecteren?
‘Ik zie wel een risico dat je als Triodos in zelfgenoegzaamheid vervalt, omdat je elkaar en de buitenwereld steeds bevestigt dat wij weten hoe het allemaal moet. Dat zou fnuikend zijn. Een bank zijn is lastig, een bank zijn die pretendeert de maatschappij een duw in de goede richting te geven is lastig. Het allerlaatste wat ik zou willen is dat wij een club mensen zijn die zich zo arrogant zou opstellen.
‘Maar ik vind het toch onze taak om de hele dag na te denken wat wij verantwoord bankieren vinden. We financieren de juiste verandering in de samenleving, zijn een luis in de pels van de financiële sector, om mensen aan het denken te zetten. Zolang dat een onderzoeksvraag en discussiepunt vormt en geen dogma, doen we het goed.’
Wie is Matthijs Bierman? Bierman: ‘Bij zowel de advocatuur als Shell waren het heel aardige mensen, maar het ging heel erg over geld. Met ontwikkelingswerk in Botswana – in plaats van militaire dienstplicht – wilde ik maatschappelijk bezig zijn. Maar met een zakelijke aanpak, want als je blijvend verschil wilt maken is maatschappelijk idealisme vaak onvoldoende. Dan moet het project ook financieel duurzaam zijn. Toen werd het Triodos Bank.’ |
Botsen persoonlijke principes weleens met bankieren?
‘Als je als gereformeerde een boeddhistisch centrum geen lening wilt verstrekken omdat je overtuigd bent dat die mensen allemaal in de hel zullen komen, dan ontbreekt de openheid die een Triodos-bankier als principe moet hanteren.’
En een abortuskliniek?
‘Dat is een goeie… de vraag lag nog niet voor. Moet ik over nadenken en met collega’s eens bediscussiëren.’
Shell?
‘Hypothetisch: ik zou het gesprek aangaan en kijken naar het doel van de lening. Shell deed jarenlang niets aan duurzame energie, maar verlegt nu langzaam de koers. We stuiten regelmatig op dit soort ethische dilemma’s.’
Zoals ook?
‘Bijvoorbeeld aan een bedrijf dat varkensmest wilde indrogen voor duurzaam gebruik. We hebben uiteindelijk de lening geweigerd, omdat we zouden bijdragen aan niet-duurzame dierenexploitatie. Elk verstrekt krediet is vermeld zodat spaarders ons zelf kunnen controleren.’
Waar lag u van wakker?
‘De Islamitische Universiteit Rotterdam. Bij de financiering kregen we veel kritiek, maar we vonden de nieuwe Nederlandse imamopleiding belangrijk als brug tussen de islamitische en Europese cultuur. Maar toen de rector weigerde afstand te doen van sterk anti-Europese en anti-alevitische uitspraken naar aanleiding van de rellen in Istanbul, sprak ik het bestuur erop aan. Dat gaf echter geen krimp. Toen vonden wij het tegenover onze spaarders niet langer verantwoord om deze universiteit te financieren.’
Dus ook het Haga Lyceum zou geen Triodos-lening krijgen?
‘Ik heb geleerd om geen snelle oordelen te vellen om grond van wat “men” van een instelling of kwestie vindt, en ga niet af op een onderbuikgevoel. Er wordt zo makkelijk geroepen of iets of iemand al dan niet deugt.
‘We kregen destijds al kritiek dat dat we überhaupt islamitische projecten wilden financieren. Maar jongens toch, we leven in een samenleving samen met veel culturen en geloofsstromingen en onze taak als Triodos is ook om het samenleven bevorderen.’
Wat zijn bij beleggingsfondsen van Triodos de grensgevallen?
‘Olie en gas sloten we niet principieel uit, nu wel, ook uit risico-oogpunt trouwens. De auto-industrie, ook zo’n grensgeval. We investeren in merken die vooroplopen met duurzaamheid. Inderdaad, eerder Tesla dan een Duitse automaker die onvoldoende investeert in de transitie. Maar ook de sociale criteria als arbeidsomstandigheden tellen mee.’
Kon u gewetensvol blijven met de financiële crisis, zoals met mkb’ers die het moeilijk kregen bij veel banken – de bekende paraplu?
‘Ook wij boekten jarenlang hogere kredietverliezen, en maakten moeilijke afwegingen. Belangen van banken en kredietnemers lopen veel meer parallel dan buitenstaanders vaak denken.Ik probeerde te voorkomen dat Bijzonder Beheer (de moeilijke gevallen, red.) niet in de verleiding kwam zo snel mogelijk de zaak te sluiten en er zo veel mogelijk geld uit te persen. We kregen weleens opmerkingen van de toezichthouders dat we erg lang met die dossiers bezig bleven.’
Nog een beetje lol beleefd aan de misstappen van ING?
‘Nee, totaal niet.’
Een beetje wel toch? Alom was er leedvermaak…
‘Waarom? Het is ernstig voor samenleving en betrokken mensen en klanten, en wij hebben last van groeiend wantrouwen. De samenleving, media en politiek hanteren al een heel algemeen beeld van alle bankiers als alleen maar uit op eigen gewin, met grote schuld aan de crisis. Maar ze zijn onderdeel van het systeem en je kunt niet iedereen bij zo’n bank over één kam scheren.’
Wordt het wel beter?
‘Je ziet reflexen van toezichthouders en politiek op maatschappelijke onrust, die leiden tot een protocolmachine; een overdreven hechten aan toezicht, controle en protocol. We bouwen een indekcultuur in de samenleving. Een “dit mag nooit meer gebeuren”-houding; nog meer toezicht, nog een wet erbij.’
Maar meer ING-klanten komen toch naar Triodos?
‘Ja, ja, maar ik heb tien keer liever dat klanten positief kiezen voor Triodos dan negatief omdat ze het hebben gehad met hun huidige bank.’
Triodos kreeg ook een waarschuwing tegen witwassen via de groene bank?
‘Een aanwijzing van DNB om risico’s van witwassen en terrorismefinanciering te beperken. Daar investeren we in met meer analyse, monitoring en extra mensen. En kennis bijhouden, want witwassen is een kat-en-muisspel tussen banken en criminelen.’
Al gunstige gevolgen?
‘Bij alle banken gaan meer alarmbellen af. We melden verdenkingen netjes en dan krijg je instructie om niets te doen zodat criminelen geobserveerd kunnen worden, of om die geldstroom in te dammen. Maar het gaat vooral om integriteit en vertrouwen aantonen.’
Bent u benaderd voor een bestuursfunctie bij staatsbanken ABN Amro en SNS die integriteitsproblemen hadden?
‘Daar ga ik niet op in. Ik ben zo verknocht aan Triodos dat ik er, na bijna 23 jaar nu, niet weg wil.’
U verdient ruim de balkenendenorm. Triodos doet niet aan bonussen, blijven de beste bankiers daardoor weg?
‘Genoeg mensen kiezen voor onze principes en zijn bereid in te leveren op variabele beloning. In ruil krijgen ze werk waar ze helemaal achter staan en waar ze trots op zijn. Materieel misschien soms iets minder, immaterieel veel bevredigender.’
Verdient Triodos geld aan het lastige geweten van werknemers en spaarders?
‘Certificaathouders ontvangen geen buitensporig rendement en medewerkers krijgen goed betaald. Niemand in de financiële sector wordt onderbetaald, ook niet bij Triodos. Bij andere banken wordt soms kwistiger met bonussen gestrooid.’
Prestatiebeloning heeft toch voordelen?
‘Nee, ik ben er zo op tegen. Ik geloof niet in de werking van bonussen, nog los van de perverse prikkels; je maakt geen keuzes in het belang van de klant, maar van jezelf. Ook gaat veel discussie in de functioneringsgesprekken zitten in bonuscriteria. Je krijgt afgunst en negatieve energie. Oneerlijk ook, want de vriendelijke receptioniste draagt ook bij, maar deelt niet in de bonus. Bonussen zijn een heilloze weg, veroorzaken heel verkeerde energie. Blij dat ik er nooit aan mee hoef te doen.’
39 procent vrouwelijke managers Triodos begon in 1980 als start-up met zeven mensen op de Slotlaan in Zeist. Zeist blijft vestigingsplaats van het hoofdkantoor, ook voor de vestigingen in België, Duitsland, Spanje en Engeland, en deelname aan de Global Alliance for Banking on Values. Een nieuw kantoor voor de Nederlandse bankentak en Triodos Investment Management verrijst op landgoed Reehorst. Matthijs Bierman: ‘Ik heb gewaakt voor oordelen als “nou nou nou, moest Triodos zo nodig in een te duur pand”. We hebben iets gekozen tussen de prijs van een kantoor op de Zuidas en een blokkendoos op een industrieterrein. We zitten net onder de 1.800 euro per m2, inclusief een paar honderd euro per m2 voor duurzaamheid. We verwerken bijvoorbeeld veel hout.’ |
Nog eentje dan: geen Triodos-lening voor varkenshouders, wel spek in uw gebakken ei?
‘Ja, graag. Ik ben steeds vegetarischer, maar nog steeds niet helemaal. Vlees moet wel verantwoord geproduceerd zijn.’
Moet het al veganistisch zijn?
‘Twee zonen zijn veganistisch, van wie een totaal en een iets minder consequent. Onze dochter is flex. Ik ben er heilig van overtuigd dat je gezond kunt leven zonder vlees, en ook zonder dierlijke producten. Maar er is niets mis met af en toe dieren eten, mits je kijkt naar een dierwaardig bestaan en respect voor de kringloop.’
Gaat u barbecueën met vrienden?
‘Als ze enorm hun best doen voor mij, vraag ik niet of dat vlees dan biologisch is. Ik maak onderscheid tussen het werk als financier en privé. Ik hoop dat we vrienden zijn omdat we op elkaar als mens gesteld zijn en niet omdat we dezelfde principes hanteren.’
Dus als u luncht met een klant die krediet nodig heeft, dan moet hij geen biefstuk van drie ons bestellen?
‘Als ik een heel mooi verhaal aanhoor over duurzaamheid van het bedrijf, maar ik heb twijfels of dat doorvoeld en gemeend is en waarneem dat dit niet zo is, dan vraag ik wel door over dat mooie verhaal. Ik beoordeel hem niet als mens, maar als ondernemer die een lening van me wil.’
Vliegschaamte?
‘Afhankelijk van het doel. Ik vlieg meer dan gemiddeld, voor zakelijke ontmoetingen, maar ook studeerden mijn kinderen in het buitenland. Dan compenseer ik wel de CO2.’
Godzijdank. En u gaat op de Veluwe met vakantie?
‘Vaak in Nederland, of zeilen. We gaan ook graag naar Frankrijk, rijden dan elektrisch. Ik droom wel van een lange reis door Afrika in 2020. Mij zul je heus weleens betrappen op minder duurzaam gedrag…’
